مقاله بررسی افت تحصيلي دانش آموزان

دسته بندي : علوم انسانی » روانشناسی و علوم تربیتی
مقاله بررسي افت تحصيلي دانش آموزان در 43 صفحه ورد قابل ويرايش

افت تحصيلي

يكي از مباحث مطرح در محافل آموزشي و پرورشي درحال حاضر، افت تحصيلي دانش آموزان مي باشد، اما اين معضل چرا و چگونه شكل گرفته است؟ يكي از مسائل و مشكلات اساسي نظام آموزشي هركشوري، مسأله افت تحصيلي است.

اين موضوع هرساله هزينه هاي بسيار بالايي را دربرداشته و دورنماي پيشرفت و توسعه اقتصادي اجتماعي و فرهنگي كشورها را مبهم مي كند. مطابق مطالعات انجام شده، اين مشكل هرسال افزايش مي يابد و بسياري از دانش آموزان و حتي دانشجويان، نمي توانند از پس مواد و محتواي آموزشي طراحي و تدوين شده برآيند يا آنها در موعد مقرر انجام دهند.

زماني اين مسأله اهميت بيشتري پيدا مي كند كه بدانيم بسياري از اين افراد تونايي هاي لازم را براي كسب موفقيت دارند، ولي موفق نمي شوند. بايد به مقوله افت تحصيلي توجه بيشتري كرد تا بتوان با شناخت آن، توانايي ها و شايستگي هاي كودكان و نوجوانان را بارور كرد.

افت تحصيلي كاهش عملكرد تحصيلي دانش آموز از سطحي رضايب بخش به سطحي نامطلوب است. توجه به تعريف فوق نشان مي دهد مقايسه و سنجش عملكرد تحصيلي قبلي و فعلي دانش آموزان بهترين شاخص افت تحصيلي است.

مشكلاتي كه دراين ارتباط شايان توجه است، در ابعاد فرد، خانواده، مدرسه و جامعه خلاصه مي شود. البته فقط درذهن و روي كاغذ مي توان آنها را از يكديگر مجزا كرد. اين عوامل، گاه چنان درهم تنيده اند كه كنش متقابل دارند، كه تعيين نقش و سهم هركدام به دشواري امكانپذير است.

علل فردي

مطالعات نشان داده است كه حدود 10 درصد از موارد افت تحصيلي به علت ناتواني ذهني و عدم كشش فرد است. البته دربسياري موارد دانش آموزي را كه مشكل تحصيلي داشته و با تشخيص كمبود هوش به مراكز مشاوره ارجاع داده اند، پس از ارزيابي دقيق مشخص مي شود دانش آموز هيچ ضعف شناختي يا هوشي ندارد و علت يا علل ديگري عامل مسأله است.

امروزه ديگر آن اهميتي را كه درگذشته به هوش داده مي شد، داده نمي شود و گفته مي شودهر شخص با نردبان صفات شخصيتي خود راه تكامل و پيشرفت را طي مي‌كند و آنچه مهم است، صبرو بردباري و بويژه پشتكار است.

ازبين 2 دانش آموز با بهره هوشي مساوي، دانش آموزي موفق تر مي شود و پيشرفت تحصيلي بهتري دارد كه تلاش و پشتكار زيادتري داشته باشد. توجه: براي يادگيري و به ياد سپردن هر مطلبي اولين شرط، توجه به آن است.

بديهي است اگر دانش آموز از هوش بالايي برخوردار باشد، ولي به مطلب يا موضوعي توجه نكند، نمي تواند آن را فراگيرد و علت افت و شكست تحصيلي بعضي دانش آموزان، ناشي از عدم توجه به معلم و موارد تدريس شده و نيز نداشت متن تمركز عوامل هنگام مطالعه و انجام تكاليف درسي است.

انگيزه: انگيزه ، به حالتهاي دروني فردگرفته مي شود كه موجب هدايت رفتار او به سوي نوعي هدف مي شود و درواقع موتور حركت هر فردي است. محققان، نداشتن انگيزه پيشرفت را يكي از دلايل افت تحصيلي مي دانند.

آشفتگي هاي عاطفي و هيجاني: مشكلات عاطفي و هيجاني دانش آموزان در مقاطع مختلف رشد مي تواند آشفتگي هاي عاطفي وهيجاني را، مشكلات عاطفي و هيجاني رواني خاص هر مرحله از رشد مي تواند باعث اشتغال خاطر، آسيب وارد آمدن به قواي هوشي، تحليل انرژي ذهني، عدم تمركز حواس و درنهايت افت تحصيلي دانش آموزان شود.

نارسائي هايي جسمي: دانش آموزاني كه داراي بنيه اي ضعي هستند از سلامت عمومي كامل برخوردار نيستند، نمي توانند به اندازه كافي كوشش وفعاليت داشته باشند. اين دسته به دليل داشتن استعداد ابتلا به انواع بيماري ها از پيشرفت درسي باز مي مانند. وجود ضعف در اين دسته به دليل داشتن استعداد ابتلا به انواع بيماري ها از پيشرفت درسي باز مي مانند. وجود ضعف در بينايي و شنوايي نيز سبب عقب ماندگي و افت تحصيلي مي شود.

ناراحتي هاي مربوط به مراكز عصبي و ناهماهنگي هاي حسي و حركتي نيز درجاي خود باعث افت تحصيلي مي شوند.

درميان خانواده

روابط و نظام ارزشي خانواده: مهمترين عامل مؤثر درشكل گيري نگرش دانش آموزان نسبت به تحصيل، خانواده است؛ اين كه والدين با دانش آموزان و درس و تحصيل او چگونه برخورد كنند و در الگوهاي تربيتي خود براي چه نوع رفتارهايي ارزش قائل مي شوند، يكي از اجزاي اساسي درشكل گيري نگرش دانش آموز نسبت به تحصيل است.

درموارد بسياري علت افت تحصيلي يا شكست تحصيلي به جود نگرش هاي منفي، تضادها، مساعد نبودن شرايط خانواده از نظر عاطفي، رواين و ... برمي گردد.

مهمترين نقشي كه والدين ناخواسته و ناآگاهانه نه تنها محيط مساعدي را براي مطالعه فرزندان ايجاد نمي كنند، بلكه اصرار مي ورزند دانش آموزان درمحلي آكنده از سرو صدا و محركهاي مختلف مزاحم به انجام تكاليف بپردازند، ولي بايد توجه داشت يادگيري درشرايطي بهتر صورت مي گيرد كه در آن محيط آرام است و محركهايي مزاحم از جمله تلويزيون، بازي ساير كودكان و سروصداهاي ديگر كمتر هستند. والدين با اجتناب از ترتيب دادن جشنها و مراسم مختلف يا شركت در آنها در ايام امتحانات مي توانند برپيشرفت تحصيلي فرزندان خود تأثير داشته باشند.

والدين مي توانند به جاي خريد اشياي غيرضروري براي دانش آموزان، كتابها و وسايل كمك آموزشي تهيه كنند تا از اين طريق هم دانش آموزان اوقات فراغت خودرا به خوبي بگذرانند و هم به يادگيري آنها كمك شود.

متاسفانه دركشور ما، مطالعه كتابهاي غيردرسي و كمك درسي كمتر متداول است، درحالي كه از طريق تهيه اين گونه كتابها مي توان كمك موثري به فرزندان كرد.

فقرمالي خانواده: يكي از عوامل افت تحصيلي كودك است، كه به طور غيرمستقيم برپيشرفت درسي او مؤثر است. محروم ماندن از غذاي سالم و كافي ونداشتن استراحت لازم به علت فعاليتها و كارهاي غيردرسي براي جبران فقر مالي موجب عقب ماندگي درسي مي شود.

دركنار اين موضوع، مي توان فقر فرهنگي و بي سوادي يا كم سوادي والدين، فقدان والد يا والدين، وجود مشاجره و ناسازگاري بين والدين و درنهايت نحوه ارتباط دانش آموز با برادران و خواهران را هم درافت تحصيلي دخيل دانست.

درآموزش چه خبراست؟

گاهي علت افت تحصيلي يا شكست درسي دانش آموز را بايد درمدرسه جستجو كرد. اهم عللي كه مي توان از اين نظر مورد بررسي قرار داد، به شرح ذيل است.

شيوه تدريس معلم: مي توان گفت هر دانش آموز به شيوه خاصي مطالب درسي را درك و فرا مي گيرد. وظيفه معلم است كه با شناخت دانش آموزان و آگاهي ازچگونگي كاربرد شيوه هاي مختلف تدريس مدل مناسبي براي تدريس انتخاب كند.

گاهي علت افت تحصيلي دانش آموز اين است كه شيوه تدريس معلم مطابق روش يادگيري دانش آموز نيست. برنامه درسي مدرسه: گاهي علت افت تحصيلي اين است كه برنامه درسي طراحي شده از طرف مدرسه مناسب نيست؛ مثلا دروس نسبتاً سخت را پشت سر هم يا يا درساعاتي گذاشته اندكه عموماً دانش آموزان خسته هستند. انتظارات و پيش داوري هاي معلم: معلم در اولين برخورد با شاگردان خود سعي مي كند، با پيشداوري خود آينده تحصيلي آنها را مجسم كند.

مطالعات نشان داده است كه اين قضاوت ها برميزان پيشرفت و يا شكست دانش آموزان در دروس تأثير دارد، به اين صورت كه اگر دانش آموزي كه نمرات متوسط دارد به يك معلم معرفي كنيم و به او بگوييم تيزهوش است و نمرات درخشاني خواهد آورد؛ خود اين دادن نگرش در ارتباط معلم با دانش آموز تأثير خواهد گذاشت و باعث پيشرفت درسي وي خواهد شد.

نتيجه اين كه معلمان بايد از پيش داوري بويژه از نوع منفي آن بپرهيزند، زيرا خود اين امر منجر به شكست او خواهد شد.

شرايط فيزيكي كلاس: گرما يا سرماي بيش از حد كلاس، نامناسب بودن نظافت و نور كلاس، سر و صداهاي غيرمعمول و تعداد بيش از حددانش آموزان دركلاس از جمله عواملي است كه ممكن است مشكلات تحصيلي را در پي داشته باشند.

تعويض مكرر معلمان: جابجايي معلمان درطول سال تحصيلي و ناتواني بعضي دانش آموزان به منظور سازگاري باروش تدريس و خصوصيات معلم ممكن است بويژه درمقاطع آموزشي پايين تر، منجر به افت تحصيلي شود. ارزيابي نادرست معلمان از عملكرد دانش آموزان، كنترل نامناسب كلاس از سوي معلم، فقدان وسايل كمك آموزشي، كمبود كتب بررسي، عدم همكاري و ارتباط بين اوليا و مدرسه، عدم وجود نظم و انضابط دركلاس و مدرسه و كمبود فضاهاي آموزشي از ديگر علل مؤثر در افت تحصيلي دانش آموزان هستند.

اثرات افت تحصيلي

افت تحصيلي و مردودي را نمي توان فقط به عنوان يك مشكل فردي مورد توجه قرارداد ؛ زيرا ابعاد و پيامدهاي ناشي از آن بسيار فراتر و وسيع تر از مسائل شخصي و فردي است.

افت تحصيلي را نبايد ناديده گرفت، زيرا از طرفي بين افت تحصيلي، مردودي و ترك تحصيل رابطه

بررسيعلل و عوامل افت تحصيلي دانش آموزان

چرا درس نمي خوانيد؟!

يكي از مهمترين آفات نظام آموزشي جهان از جمله كشور ما «افت تحصيلي» است كه همه ساله به صورتهاي گوناگون بخش عمده اي از استعدادهاي بالقوه انساني و منابع اقتصادي جامعه را به هدر مي دهدو نابسامانيهاي فردي و اقتصادي زيادي برجاي ميگذارد. اين پديده به صورت مردودي يا ترك تحصيل و يا كجرويهاي ديگر جلوه مي نمايد.

كارشناسان مسائل اجتماعي دربررسي علل وعوامل افت تحصيلي دانش آموزان به دو دسته عوامل فردي واجتماعي اعتقاد دارند كه توجه به آنها و ريشه يابي اين عوامل مي‌تواند در دست يابي به موفقيت دانش آموز ان مؤثر واقع شود درحاليكه عدم توجه به اين عوامل و سهل انگاري دراين مورد ضررها و زيان هاي جبران ناپذيري به نسلي وارد خواهد ساخت كه آينده كشور با دستهاي آنان ساخته خواهد شد.
شرايط خانوادگي

مطالعه دانش آموزاني كه داراي افت تحصيلي هستندنشان مي دهد يكي از عوامل مؤثر بر اين پديده مسائل خانوادگي به ويژه از هم گسيختگي خانواده، كم سوادي والدين، مشكلات عاطفي، انزوا، جو اجتماعي، رواني خانواده، عدم ارتباط صميمانه با پدر و ماد، ميزان درآمد خانواده، شغل والدين، ميران تفاهم والدين، حضور يا عدم حضور والدين، وضعيت تحصيلي ساير خواهران و برادران مي باشد كه درسلامت روحي و جسمي دانش آموز تأثير فراواني مي گذارد.

دانش آموزي كه از شرايط خانوادگي مناسب وپشتيباني و حمايت عاطفي والدين خود برخوردار نيست و نيازهاي روحي و رواني اش تامين نمي شود و در پي ارضاي احتياجات خود دچار بي توجهي به تحصيل يا ترك آن مي شود.

پاسخ گفتن به نيازها ازسوي والدين لازمه موفقيت هر دانش آموز است درحالي كه برخي از والدين بدون آگاهي از وظيفه خود درقبال دانش آموز فقط از او انتظار موفقيت دارند. نتايج يك تحقيق نشان مي دهد كه ميزان تحصيلات والدين تأثير فراواني دركيفيت تحصيلي دانش آموز دارد، زيرا والدين تحصيل كرده به ويژه پدران درحل مشكلات درسي فرزندان بهتري ياور آنها خواهند بود و مي‌توانند براي فرزندان خويش الگوهاي بسيار زيبايي از تعليم و تربيت باشند.

. روابط معلم و دانش آموز

معلم بايد از تنبيه شديد و مكرر اجتناب كند همچنين بايد از پيشداوري هاي غير منصفانه پرهيز نمايد معلمي كه با دانش آموز خود رابطه خصمانه دارد باعث مي شود تا دانش آموز علاوه براين كه از معلم راضي نباشد از درس آن معلم نيز دچار تنفر گردد و آن درس با افت تحصيلي روبرو گردد.

انواع راههاي پيشگيري از افت تحصيلي

راهكارهاي آموزشي مديران به منظور كاهش افت تحصيلي
راهكارهاي پرورشي مديران به منظور كاهش افت تحصيلي
نقش مدير دركمك به معلمان براي كاهش افت تحصيلي

1/1.طرح ياور (كارگروهي)

يكي از راهكارهاي عملي كه جهت كاهش ميزان افت تحصيلي درچند مدرسه راهنمايي انجام شده، كارگروهي با عنوان (طرح ياور) است. اين طرح با هدف ارتقاء سطح علمي دانش آموزان و تثبيت يادگيري و همچنين ايجاد روحيه تعاون و همكاري بين دانش آموزان و تقويت دانش آموزان در دروس آسيب پذير و با روش بحث و مباحثه و تبادل نظر اجرا شده است.

روش اجرا

ابتدا دانش آموزان برحسب معدل سال قبل گروه بندي مي شوند. دانش آموزاني كه دركلاس از معدل بالاي برخوردارند به عنوان سرگروه و دانش آموزان با معدل پايين تر به طور مساوي بين گروهها تقسيم و به عنوان اعضاي گروه ها انتخاب مي شوند.
درطول هفته چند ساعت تحت عنوان ساعات فوق برنامه تشكيل مي شود و اين ساعتها به دروس آسيب پذير و دروسي كه افت تحصيلي در آنها بيشتر مشهود است اختصاص مي يابد.
اعضاي گروه هاي تشكيل شده رو در روي يكديگر مي نشينند و با ايجاد مسأله به تبادل نظر مي پردازند. دراين تبادل نظر روحيه تعاون تقويت شده و دانش آموز اني كه از روحيه اجتماعي كم تري برخوردارند درگروه رشد يافته و سوالات مهم ذهني خود را مطرح و پاسخ مورد نظر را دريافت مي كنند.
دركنار بحث و تبادل نظر گروهي درهر جلسه اي كه معلم صلاح بداند چند سوال مطرح و به صورت كتبي، امتحان كوچكي به عمل مي آورد و سرگروهها اوراق را تصحيح و نمره گذاري كرده و معلم نيز فعاليت غير مستقيم دارد.
روش مكمل در اين كارگروهي آزمون گروهي است كه برخلاف روش بالا سوالات به گروه هاي مختلف ارائه و از اعضاي گروه خواسته مي شود كه با بحث و تبادل نظر پاسخ گروهي خود را به صورت شفاهي يا كتبي يا علمي ارائه كنند و در آخر نتايج كارگروهي و نمرات انفرادي دربالا جمع و ميانگين لحاظ مي شود و گروه برتر تشويق مي شود.

2/1.برگزاري امتحانات با سوالات محدود

معلم مي تواند با بهره گيري از امكانات مدرسه قبل از تدريس جديد، از مطالب تدريس شده هفته قبل باطرح سوالات محدود (حدود 4 تا 6) امتحانم به عمل آورد و با اين گونه امتحانات تدريجي، اولياي دانش آموزان را درجريان وضعيت تحصيلي فرزندانشان قرار دهد.

منظور كردن نمرات آزمونهاي تدريجي در امتحان ثلث، انگيزه مناسبي براي اهميت قائل شدن دانش آموز به درس است و مقايسه نمره هر آزمون با آزمونهاي قبلي وضعيت پيشرفت دانش آموز و افت تحصيلي او را تاحدودي مشخص مي كند.
از آنجا كه ورقه تصحيح شده هر دانش آموز بايد به اطلاع اولياي آنان برسد اين امر نظارت را بيشتر خواهد كرد.

5/1.طرح تقويت بنيه علمي معلمان

تهيه كتابهاي مورد نياز معلمان طبق ليست ضميمه و ارائه آمار و اطلاعات به معلمان جهت مطالعه، برگزاري مسابقات بين معلمان از محتواي آن كتب و اهداي جوايز مناسب به آنان در راستاي تقويت بنيه علمي و اطلاعات مورد نياز آموزشي و كسب مهارتهاي معلمي و همچنين هدايت سير مطالعات معلمان ازجمله برنامه هاي اين طرح است.

6/1.تهيه دفتر بررسي و ضعيت دانش آموز

اين دفتر به منظور بررسي وضعيت دانش آموز از نظر اخلاقي اقتصادي و تحصيلي تنظيم مي شود. درمورد هر دانش آموز ابتدا اطلاعات كلي و سوابق نوشته مي شود كه نمرات دانش آموز درآن وارد مي شود. نمرات در هر ماه توسط كمك معاونين از دفاتر معلمان دراين دفتر وارد مي شود و بااين طرح افت وخيز هر دانش آموز درهر درس سنجيده مي‌شود .

اوليا موظف هستند هر ماه براي بررسي وظع دانش آموز به مدرسه مراجعه كنند.

7/1.طرح تشويق مرحله اي

دراين طرح، ازكارتهاي امتياز استفاده مي شود كه توسط معلم در اختيار دانش آموز قرار مي گيرد. اين كارتها به تعداد محدود به هركلاس داده مي شودو معلمان هر زمان كه تشخيص دادند به عنوان تشويق از آن استفاده مي نمايند كارتها بعداً طي دوره اي تبديل به جايزه خواهند شد. از فوايد اين طرح اهميت دادن به ارزشيابي مستمر و پرسشهاي داخل كلاس مي باشد كه دانش آموز را از شب امتحان بار آمدن دور خواهد كرد و رشد تحصيلي فراگيران اثر مطلوبي خواهد داشت.

2.راهكارهاي پرورشي مديران به منظور كاهش افت تحصيلي

1-2 تكريم شخصيت دانش آموز

اين امر باعث جذب بيشتر دانش آموز به درس، معلم، موسسه وديگر اعضاي مدرسه مي شود.

2-2 مقابله با كابوس نمره 20

3-2 ايجاد اميد و اعتماد به نفس و ارائه الگوي مناسب

4-2 پيگيري علت ترك تحصيل و تلاش براي ادامه تحصيل مجدد

5-2 انتخاب سرپرست مناسب براي دانش آموزان بي سرپرست

6-2 كاهش شرايط نامساعد خانواده

7-2 اصلاح رابط ناسالم والدين

8-2 حذف برچسب عقب ماندگي

9-2 اصلاح روابط معلم و والدين دانش آموز

10-2 ايجاد زمينه پذيرش دانش آموز توسط همكلاسي هايش

11-2 كاهش اضطراب امتحان

و....

3.نقش مدير دركمك به معلمان براي كاهش افت تحصيلي

معلم درهدايت تحصيلي دانش آموز و رفع موانع يادگيري و ايجاد انگيزه مطالعه و تحصيل آنان، نقش انكار ناپذيري دارد. اما اگر معلم درشرايط آموزشي نامساعدي قرارگيرد و اگر از سوي مديريت مدرسه هدايتها، نظارتها و راهنمايي ها ومساعدت هاي لازم را نداشته باشد، ممكن است از تلاش خودنوميد شود و نتايج مطلوبي از فعاليتهاي خود به دست نياورد. مديران مدارس مختلف دراجراي وظايف خويش اقداماتي انجام داده اند كه آنها را ذكر مي نماييم:

شناسايي نقاط ضعف معلمان و برنامه ريزي براي رفع آنها
نظارت دقيق برعملكرد معلمان
تكريم معلمان و ارزشگذاري به عقايد آنان
تشويق معلمان به شركت درگروههاي آموزشي منطقه
تهيه پرونده ويژه براي دانش آموزان و مطلع كردن معلمان از محتويات آن پرونده جهت شناخت بهتر دانش آموزان
اطلاع رساني به معلمان در خصوص بخشنامه هاي اداري
دعوت از متخصصان جهت شركت در جلسات شوراي معلمان
تشكيل نمايشگاه فعاليت دانش آموزان و معلمان
برگزاري آزمون هاي هماهنگ درطول سال تحصيلي

10.توجه به مشكلات معلمان

11.هماهنگ كردن روش كار معلمان به يكديگر تا معلمان با يك روش صحيح دانش آموزان را هدايت نمايد.

12.تهيه و تدارك امكانات مورد نياز معلمان تا حد ممكن

13.غني كردن كتابخانه مدرسه

14.نصب صندوق پيشنهادات و انتقادات و استفاده از نظرات دانش آموزان

15.تبليغ و توجيه دانش آموزان به منظور شركت در شركت در مسابقات و كنفرانسهاي علمي .

16.طرح برنامه كاري يك ساله باتوجه به امكانات آموزشي

17.ايجاد رقابت سالم و شناسايي معلمان خلاق و علاقه مند و دادن جوايز به آنان

18.تشويق هاي مادي و معنوي معلمان

19.شناسايي مشكلات خانوادگي معلمان و كمك در رفع آنها در حد ممكن

20.تشكيل يك سمينار 10 روزه در نيمه دوم شهريور ماه به منظور آگاهي معلمان و همكاران از جديدترين تحولات علمي و آموزشي

21.تهيه فيلم آموزشي

22.بها دادن به خلاقيتهاي معلمان هرچند كه به نظر كوچك باشد و به كارگيري معلمان در برنامه ريزي آموزشي

23.تشويق درجهت شركت دركلاسهاي ضمن خدمت

24.اختصاص زنگ انشاء به مطالعه دركتابخانه

25.ترغيب واستفاده معلمان از شيوه هاي نوين تدريس و ...