گزارش کارآموزی بررسی ارقام مختلف پنبه

دسته بندي : فنی و مهندسی » نساجی
گزارش کارآموزي بررسي ارقام مختلف پنبه در 64 صفحه ورد قابل ويرايش

فهرست مطالب

عنوان صفحه

فصل اول............................................................................................................... 1

زراعت پنبه............................................................................................................ 1

تاريخچه و كليات................................................................................................... 2

اهميت اقتصادي پنبه.............................................................................................. 4

خصوصيات گياهي................................................................................................ 5

تركيبات پنبه .......................................................................................................... 7

تناوب زراعي ........................................................................................................ 11

مواد غذايي مورد نياز پنبه..................................................................................... 11

طريقة مصرف كود در زراعت پنبه....................................................................... 12

زمان كاشت پنبه.................................................................................................... 14

روشهاي مختلف كاشت پنبه.................................................................................. 15

آبياري.................................................................................................................... 17

كنترل علفهاي هرز ............................................................................................... 20

آفات و بيماريها...................................................................................................... 20

برداشت................................................................................................................. 23

ميزان عملكرد پنبه................................................................................................. 24

فصل دوم............................................................................................................... 27

گونه ها و ارقام..................................................................................................... 27

فصل سوم............................................................................................................. 31

معرفي ارقام مختلف پنبه....................................................................................... 31

معرفي رقم ورامين................................................................................................ 32

معرفي رقم ساحل ................................................................................................ 35

معرفي رقم اولتان.................................................................................................. 38

معرفي رقم دلتاپاين 16......................................................................................... 41

معرفي دكتر عمومي ............................................................................................. 44

معرفي رقم مهر..................................................................................................... 47

معرفي رقم بختگان................................................................................................ 50

معرفي رقم بلغار 433........................................................................................... 52

معرفي رقم آريا..................................................................................................... 52

معرفي رقم آكالا.................................................................................................... 53

معرفي رقم استون ويل 2 بي................................................................................. 53

معرفي رقم امپاير.................................................................................................. 53

معرفي رقم پي مستر ............................................................................................ 54

معرفي فيلستاني..................................................................................................... 54

معرفي رقم كوكر 100.......................................................................................... 54

معرفي رقم كوكر 100 ويلت................................................................................. 55

معرفي رقم گيزا..................................................................................................... 55

معرفي رقم لاكت.................................................................................................... 56

معرقي لايتينگ اكسپرس........................................................................................ 56

معرفي رقم 108 اف.............................................................................................. 56

فهرست منابع ....................................................................................................... 57



تاريخچه و كليات

پنبه (cotton) داراي چند گونة زراعي مي باشد كه به نظر مي رسد منشاء اوليه آنها آفريقاي استوايي باشد. ظاهراً پنبه از اين منطقه و در زماني كه تمام قاره ها به هم وصل بوده‌اند، به ساير مناطق جهان شامل جنوب غربي و جنوب شرقي آسيا، استراليا و آمريكا راه يافته است. پس از جدا شدن قاره ها از يكديگر (در حدود 100 ميليون سال پيش و در دورة مزوزوئيك)، گروه هاي ژنتيكي مستقل در آمريكاي جنوبي، آمريكاي مركزي، جنوب غربي آسيا، شمال شرقي آفريقا و هند تكامل يافتند. ظاهراً دو گونة ديپلوئيد (26=n2) گوسيپيوم آربوريوم (Gossypium arboreum) و گوسيپيوم هر باسيوم (G.herbaceum) در اتيوپي و مناطق عرب نشين از G.herbaceum race africanum بوجود آمده اند. سابقه توليد و مصرف الياف اين گونه ها در مناطق فوق به حدود 5000 سال پيش مي رسد. بعضي عقيده دارند كه اين دو گونه ديپلوئيد در هند و آسياي شرقي اهلي شده و از هند به مصر، چين و جنوب اقيانوس آرام رفته است. سابقه مصرف پنبه در هند و پاكستان به حدود 3000 سال پيش از ميلاد مسيح مي رسد.

دو گونة زراعي پنبه دنياي جديد شامل گوسيپيوم هيرسوتوم (G.hirsutum)، كه بنام پنبه آپلند (upland cotton) شناخته مي شود، در آمريكاي مركزي و مكزيك و گوسيپيوم باربادنز (G.Barbadense) كه بنام پنبه پي ما (Pima cotton) شناخته مي شود در آمريكاي جنوبي و از تلاقي نژادي از G.herbaceum با (G.raimondii) يا (G.thuberi) و يا هر دوي آنها حاصل شده اند. در نتيجه دو گونة زراعي پنبه دنياي جديد آلوتتراپلوئيد (52= n2) مي باشند. تلافي هاي بين دو گونه اي و انتخاب انساني سبب اختلاط گونه ها شده و ارقام پرتوليدي بوجود آمده است.

سابقة كشت و كار پنبة آپلند در مكزيك و كشت پنبه پي ما در آمريكاي جنوبي به حدود 3500 سال پيش از ميلاد مسيح مي رسد. در حال حاضر قسمت اعظم (حدود 90 درصد) سطح زير كشت پنبه در جهان به پنبه آپلند تعلق دارد. بذر ارقام اين گونه توسط انگليسي ها و در جريان جنگ داخلي آمريكا، در مستعمرات انگليس توزيع شد و كشت آن ترويج گرديد تا الياف پر كيفيت مورد نياز صنايع بافندگي انگليس تأمين گردد. توليد پنبة به عنوان يك گياه ليفي پس از اختراع دستگاه جين (جدا كننده الياف از وش) توسط وتيتي در سال 1793 گسترش زيادي يافت. بر اساس اطلاعات موجود، در سال 1998 ميلادي حدود 45 ميليون تن الياف در سراسر جهان مصرف شده است كه حدود 20 ميليون تن آن از پنبه استخراج شده است. چين، آمريكا، هند، پاكستان و ازبكستان مهمترين توليد كنندگان پنبه در جهان به شمار مي روند.

الياف پنبه، بعنوان يك فيبر سلولزي طبيعي، داراي خصوصياتي انحصاري مي باشد و هيچ فيبر مصنوعي ديگري تمامي اين خصوصيات را به طور يكجا ندارد. نرمي و لطافت، توان جذب و انتقال رطوبت و عرق بدن، قابليت انعطاف، دوام، استحكام، مقاومت در مقابل فساد شيميايي، قابليت شستشو با آب معمولي و نيز خشك شوئي، رنگ گيري و چاپ پذيري، قابليت تا كردن و سهولت خياطي از مهمترين خصوصيات پارچه هاي حاصل از الياف پنبه مي باشند. قابليت جذب و انتقال رطوبت، الياف پنبه را براي صنعت لباس سازي بسيار مطلوب ساخته است. پشم عرق بدن را جذب مي كند، اما هدايت نمي نمايد، الياف مصنوعي عرق بدن راحتي جذب هم نمي كنند. اما پارچه هاي پنبه اي عرق بدن را جذب مي كنند و به سمت ديگر خود انتقال مي دهند تا تبخير شود. به اين طريق، بدن خنك شده و پارچه خشك مي گردد كه باعث آرامش جسم و جان مي شود.

تا اواخر قرن نوزدهم، توليد الياف بعنوان تنها هدف توليد پنبه محسوب مي گرديد و دانه را محصول زايد به حساب مي آوردند كه به طور عمده به مصرف تغذيه نشخوار كنندگان مي رسيد. تا اينكه پيدايش روشهاي اقتصادي روغن گيري به مصرف پنبه دانه بعنوان يك دانة روغني نيز اهميت بخشيد. با اين حال، هنوز هم استحصال الياف مهمترين هدف توليد پنبه است. زيرا دانه هاي روغني زيادي وجود دارند كه اهميت و كيفيت روغن آنها بهتر از روغن پنبه دانه است.

توليد پنبه در ايران قدمت زيادي دارد. براساس گزارش فائو در سال 2000، سطح زير كشت پنبه در ايران حدود 240000 هكتار با عملكرد حدود 08/2 تن در هكتار وش بوده است. از اين مقدار حدود 30000 هكتار آن به پنبة ديم تعلق دارد. عملكرد پنبة ديم در ايران بين 900 تا 1600 كيلوگرم در هكتار وش طي سالهاي مختلف گزارش شده است. استانهاي گلستان، مازندران و خراسان مهمترين توليد كنندگان پنبة ديم در ايران به شمار مي روند. عملكرد وش در واحد سطح در استانهاي فوق از پتانسيل عملكرد محصول (بيش از 5 تن در هكتار وش) بسيار كمتر است. عملكرد هاي بيش از 3 تن در هكتار وش تحت شرايط كشت آبي و بيش از 2 تن وش تحت شرايط ديم مطلوب مي باشد.



اهميت اقتصادي پنبه:

پنبه به علت آنكه در دنياي امروز موارد مصرف گوناگون دارد، از نظر اقتصادي و تجارتي داراي اهميت فوق العاده است و به علت احتياج به انواع وسايل و لوازمي كه از فراورده هاي اين گياه تهيه مي شود. روز به روز بر اهميت و سطح زير كشت آن افزوده مي گردد. و هر گاه در كاشت و عمليات داشت و برداشت اين گياه دقت كافي مبذول شود محصول قابل توجهي توليد خواهد نمود و چون مردم جهان به آن احتياج مبرم دارند و به عنوان لباس، مبلمان و غيره از آن استفاده مي كنند. به آن طلاي سفيد هم مي گويند. هر چه تمدن پيشرفت كند به همان نسبت احتياج مردم دنيا به فرآورده هاي مختلف اين گياه زيادتر مي شود. گرچه الياف مصنوعي تا اندازه اي در صنايع نساجي جاي پنبه را گرفته اند لكن هنوز پنبه ارزش و مقام خود را حفظ كرده است و مهم ترين و پر مصرف ترين الياف صنعتي است، زيرا الياف پنبه محكمتر از ساير الياف است و بخصوص در مقابل رطوبت بيشتر از ساير الياف مقاومت دارد. به تجربه ثابت شده است طول و عرض پارچه هاي غير پنبه اي در اثر شستشو كم و بيش تغيير مي كند، در صورتيكه پارچه هاي پنبه اي بدون تغيير باقي مي مانند. از طرفي قدرت و خاصيت رنگ پذيري الياف پنبه بيش از الياف مصنوعي است، همچين خاصيت جذب گرماي آنها بيشتر از ساير پارچه ها است و كمتر چروك مي خورند. به طور كلي الياف پنبه به عنوان محصول اصلي و درجه اول و دانه پنبه به عنوان محصول فرعي درجه دوم، نقش مهمي در صنعت و تجارت دارند. در ايران الياف پنبه از نظر صادرات در درجه دوم و بعد از نفت قرار دارد.


خصوصيات گياهي:

پنبه گياهي است ذاتاً چند ساله كه به صورت گياهي يكساله مورد زراعت قرار مي گيرد. پنبه از تيرة پنيرك (Malvaceae) و جنس گوسيپيوم تعلق دارد. به نظر مي رسد كه منشاء تمام گونه ها از آفريقاي استواي باشد. بيشتر ارقام زراعي از گونة G.hirsutum مي باشد.

پنبه داراي يك ريشه اصلي است كه در شرايط مختلف محيط، عمق نفوذ و طول آن در خاك متفاوت مي باشد. طول ريشه در انواع مختلف و شرايط متفاوت جوي معمولاً بين 40 تا 60 سانتي متر و گاهي اوقات 20/1 و تا حداكثر 3 متر مي رسد. پوست ريشه خيلي قوي تر و قطور تر از پوست ساقه است و ريشه تقريباً بطور عمودي در خاك فرورفته، خيلي سريع توسعه يافته و ريشه هاي فرعي ايجاد مي كند. در خاكهاي خشك و شني ريشه به طور كاملاً عمودي در خاك دارد شده و طول آن زياد مي شود ولي در مناطق مرطوب و خاكهاي سنگين، ريشه تقريباً در سطح خاك قرار مي گيرد.

ساقة اصلي در امتداد ريشة اصلي قرار دارد. در بيشتر انواع فقط يك ساقة اصلي وجود داشته و در اطراف ساقة‌اصلي تعدادي شاخة فرعي بوجود مي آيد. رنگ ساقه قهوه اي مايل به زرد است كه هر چه سن نبات زيادتر مي شود رنگ ساقه سبز مايل به قرمز شده و چوب ساقه محكمتر و قويتر مي شود. طول ساقه در انواع مختلف و شرايط محيط كشت متفاوت است و بين 60 تا 130 سانتي متر تغيير مي نمايد.

از ساقه اصلي پنبه دو نوع شاخة فرعي خارج مي شوند كه عبارتند از:

1- شاخه هاي رشد كننده كه حامل برگ بوده و معمولاً به تعداد 3 تا 4 شاخه از روي ساقه اصلي بوجود مي آيند. شاخه هاي رشد كننده يا توليد كننده برگ Vegetativ Branch نام دارند.

2- شاخه هاي مولد ميوه (Branches fructiferes) كه خيلي ناز كند و معمولاً به صورت افقي قرار مي گيرند و در انتهاي اين شاخه ها گل بوجود مي آيد كه پس از تلقيح و رشد كافي تبديل به ميوه مي گردند. در روي هر شاخه مولد ميوه يك گل و گاهي اوقات دو گل بوجود مي آيد.

روي ساقه و برگهاي پنبه از كركهاي ظريف و نسبتاً سفيد رنگي پوشيده شده است. برگهاي پنبه از روي شاخه ها به طور منظم ظاهر شده و در روي هر شاخه معمولاً تعداد 8 برگ كه به طور متناوب قرار گرفته اند وجود دارد و توسط دمبرگي به شاخه متصل شده اند. رنگ برگ در اكثر نژادهاي پنبه سبز و در بعضي ديگر سبز مايل به قرمز است. شكل برگ در نژادهاي مختلف متفاوت است، همچنين سطح و اندازة برگها نيز تغيير مي نمايد و در روي يك نبات نيز شكل و اندازة برگها نيست. برگهاي پنبه داراي چندين بريدگي است كه تعداد آنها بين 3 تا 5 و گاهي 7 عدد مي رسد. به طور كلي اكثر واريته ها؛ برگهايي با به پنج بريدگي دارند. هر برگ داراي 2 تا 5 رگبرگ اصلي و تعدادي رگبرگ فرعي است. برگها داراي تعداد زيادي روزنه بوده كه تعداد آنها در قسمت زيرين برگ زيادتر است.

حدود 8 تا 11 هفته پس از كشت بذر، گل ها ظاهر مي شوند. دوران گلدهي نبات 45 تا 60 روز ادامه مي يابد. كاسه گل مركب از 5 كاسبرگ نامنظم به هم چسبيده و جام گل از 5 گلبرگ به رنگهاي سفيد، كرم مايل به سفيد، زرد و صورتي تشكيل شده كه گلها پس از تلقيح در خاتمه روز تغيير رنگ داده و روز بعد قرمز رنگ مي شوند. مادگي داراي 3 تا 5 برچه و پرچم ها حدود 10 عدد مي باشند كه گرده آنها (پلن) زرد رنگ است و به شكل لوله اي مادگي را احاطه نموده اند و پس از رشد و نمو كافي به ميوه تبديل مي گردند. گلبرگها در روز سوم پژمرده شده و مي افتند.

ميوة پنبه كه به قوزه يا كپسول پنبه معروف مي باشد، در حقيقت تخمدان گياه است كه پس از تلقيح به سرعت رشد كرده و بزرگ مي شود. قوزه ها پس از رشد كامل در انواع مختلف بين 2 تا 5 و گاهي اوقات 6 سانتي متر طول داشته و به رنگهاي سبز تا قرمز تغيير مي نمايند. شكل و اندازه ميوه در واريته هاي مختلف تغيير مي كند.

انتهاي بعضي از قوزه ها كروي و در برخي نوكدار مي باشد. همچنين روي سطح ميوه در بعضي از نژادها تعدادي برجستگي وجود دارد. ميوه يا قوزه ها معمولاً تخم مرغي شكل هستند و در بعضي از نژادها پس از آن كه ميوه رسيد خود بخود باز شده و محتويات داخل ميوه (الياف) از آن تقريباً خارج مي شود.

برداشت پنبه:

برداشت زماني انجام مي شود كه قوزه ها (كپسولها) كاملاً باز شوند. نحوه برداشت و زمان آن يكي از مراحل مهم توليد پنبه مي باشد. برداشت پنبه معمولاً در مناطق مختلف بيش از يكبار، و دو يا سه و گاهي اوقات چهار نوبت انجام مي شود. هنگامي كه حدود 6 تا 10 روز از باز شدن كپسولها (قوزه ها) گذشت و قبل از آنكه وش ها توسط باد، حشرات، حيوانات، پرندگان و باران ريزش نمايند بايستي برداشت انجام گردد. برداشت پنبه و روشهاي آن در نواحي مختلف و شرايط متفاوت كاشت تغيير كرده و به قرار زير است:



برداشت با دست:

در برخي ممالك توليد كننده پنبه و در اكثر مناطق ايران برداشت پنبه به وسيله دست كارگران انجام مي شود. زماني كه قوزه ها باز و كاملاً رسيده و وش ها آماده برداشت باشند، كارگران آنها را با نوك انگشتان خود از داخل قوزه هاي باز شده خارج و به داخل سبد با وسايل مخصوصي كه در دست دارند و يا به پشت خود بسته اند ريخته و پس از پر شدن، در محلي از مزرعه روي هم جمع آوري مي نمايند. درموقع برداشت بايد دقت نمود كه شاخه ها نشكنند و قوزه ها نيز از جاي خود كنده و وارد محصول نشوند، همچنين نبايد برگ پنبه داخل وش ها گردد.

در مناطق مرطوب براي آنكه كيفيت و ارزش الياف كم نشود بهتر است وش هاي برداشت شده را به وسيله نور يا وسايل ديگر خشك نمايند.

پنبه هاي برداشت شده با دست چون يكنواخت و خالص و تميز مي باشند ارزش بيشتري نسبت به پنبه هاي برداشت شده توسط ماشين دارند.

هر كارگر ماهر در روز مي تواند بطور معمول 50 تا 100 كيلوگرم وش برداشت نمايد و اين مقدار بستگي به مهارت كارگر، تعداد قوزه هاي باز شده روي هر بوته، فواصل بوته ها و ساير عوامل دارد.



برداشت با ماشين:

در سال 1850 جهت كاهش هزينه برداشت و افزايش راندمان كار، اولين ماشين برداشت پنبه در اتازوني شاخته شد. از آن زمان به بعد به تدريج ماشين هاي برداشت پنبه تكميل و برخي ديگر از كشورها نيز موفق به ساخت اين ماشين شدند.

ماشين هايي كه براي برداشت پنبه به كار مي روند دو نوعند:

ماشين هاي كه براي برداشت پنبه به كار مي روند دو نوعند:

1- ماشين هايي كه عمل آنها برداشت قوزه مي باشد، اين نوع ماشين ها stripper يا ماشين قوزه چين نام دارند.

2- ماشين هايي كه وش را برداشت مي نمايند Picker نام دارند.



ميزان عملكرد پنبه:

مقدار محصول پنبه در هر هكتار در نواحي مختلف متغير و بسته به شرايط طبيعي محيط، رقم زراعي، مقدار مصرف كود، آبياري، مبارزه با آفات و بيماريها و ساير شرايط و عوامل دارد.

مقدار توليد الياف پنبه معمولاً بين 100 تا 1200 كيلوگرم تحت شرايط فوق تغيير نموده و به طور متوسط از هر هكتار زمين زير كشت پنبه در جهان حدود 400 كيلوگرم الياف خالص توليد مي گردد، لكن كاهش برداشت در واحد سطح به علت متغير بودن عوامل و كاربرد روشهاي متفاوت كشت مي‎باشد. (در اوگاندا، از هر هكتار ميانگين برداشت حدود 80 كيلوگرم است)




پنبه رقم دكتر عمومي

مقدمه:

رقم دكتر عمومي از گروه پنبه هاي الياف بلند است كه الياف آن ظريف است و استحكام بالايي دارد. در صنايع نساجي كاربرد زياد داشته و قادر است پارچه هاي ظريف و گران قيمت را توليد كند. رقم دكتر عمومي كه منشأ لاين هاي تشكيل دهنده آن 2 رقم الياف بلند به نام تادلا 5 و تادلا 9 (وارده از ايستگاه تحقيقات پنبه در كشور مراكش) مي‎باشد در سال 1350 با مطالعه انجام شده ظرف سه سال متمادي روي 2 رقم تادلا 6 و تادلا 9 برتري اين ارقام نسبت به رقم گيزا 31 (رقم تجاري منطقه جيرفت) تأييد گرديد از آن پس كار سلكسيون روي اين 2 رقم انجام شده و مخلوطي از آن به پاس تجليل از خدمات شايسته مرحوم دكتر مهدي عمومي محقق ارزنده تحقيقات پنبه ايران توسط وزارت كشاورزي در سال 1359 به نام دكتر عمومي نامگذاري شد. اين رقم در جيرفت تا سطح 200 هكتار نيز كشت شد. در حال حاضر به علت عدم رقابت اقتصادي با ساير محصولات بويژه سبزي و صيفي پيش رس، كشت اين واريته متوقف گرديده است. به علت استقبال نكردن كارخانه هاي نساجي براي توليد نخ و پارچه ممتاز كه لازمه آن خريد الياف اين رقم به دو برابر قيمت الياف موجود در بازار ايران (الياف متوسط) است، سبب ركود كشت اين واريته شده است.



مشخصات زراعي:

اين رقم مانند ارقام ديگر گونه G. barbadense داراي رشد زيادي است و ارتفاع آن 190-140 سانتي متر، داراي شاخه هاي جانبي بلند است. قوزه ها ريز ولي تعداد قوزه هاي توليد شده در هر بوته زياد است. هر قوزه داراي 4-3 خانه مي‎باشد مقاوم به شوري، متحمل به بيماري بوته ميري و داراي ريشه عميق است. رنگ گلبرگها زرد تند و در انتهاي هر گلبرگ يك خال ارغواني وجود دارد. طول دمگل ها در اين گونه بلندتر از ساير گونه هاست. تعداد خال روي قسمت هاي هوايي گياه فراوان است و باعث مقاومت اين رقم به آفات مكنده مي‎شود از طرف ديگر برگ ها بسيار درشت و سايه دار بوده و پناهگاه مناسبي براي آفات مكنده سايه دوست است.

مشخصات كمي:

با توجه به اينكه ظرفيت توليد وش در گونه باربادنز نسبت به گونه هيرستوم پايين تر مي‎باشد اين رقم نيز كه از گونه الياف بلند است حدود 2 تا 5/2 تن در هكتار توليد وش دارد. وزن قوزه ها در اين رقم حدود 4 گرم و وزن 100 دانه آن 12 تا 5/12 گرم است. رسيدگي قوزه ها به مرور و در مدت زمان نسبتاً طولاني صورت مي‎گيرد. به علت پايين بودن ميزان درصد كيل در اين رقم، ميزان توليد الياف در هكتار رقم دكتر عمومي نسبت به ساير ارقام تجارتي پايين تر و حدود 600 كيلوگرم مي‎باشد.